Phong tục thờ cúng Tổ tiên (đạo thờ Tổ tiên)

Thờ cúng Tổ tiên (đạo thờ Tổ tiên)
     Là một hình thức tin ngưỡng cơ bản và phổ biến của người Việt, bất kể họ ở đổng bàng hay miền núi, nông thôn hay đô thị. Có nhiều cách gọi khác nhau vò tín ngưởng này, như thờ cúng Tổ tiên, đạo thờ Tổ tiên, đạo Ông Bà, thậm chí gần đây có người coi thờ cúng Tổ tiên như một thứ tôn giáo bủn địa, tôn giáo dân tộc. Một mặt, với tư cách là một tín ngưỡng bản địa, thờ cúng tổ tiên cởi mở tiếp thu các ảnh hưởng của tôn giáo, tín ngưỡng khác, nhất là đạo Khổng, mặt khác, có thể thâm nhập vào nhiều tôn giáo, tín ngưỡng khác, kể cả các tôn giáo lớn ngoại lai như Phật giáo, Kitô giáo…

      Vượt lên trên cả khía cạnh tín ngưỡng, tôn giáo, thờ cúng tổ tiên thấm đượm đạo lý uống nước nhớ nguồn, một thứ ứng xử cộng đồng gia tộc, dòng họ và mở rộng cực đại tới cộng đồng dân tộc, quốc gia, nó trở thành một chuẩn mực khuôn mẫu của ứng xử của con người Việt Nam. Bới vậy, đạo thờ Tổ tiên vừa tiếp nhận nguồn cội xa xưa của tín ngưỡng nguyên thủy (Tôtem giáo), vừa có sức sống trường tồn và có sức vươn tói tiếp cận với đời sống hiện đại.
     Trong các tộc người thiểu số của nước ta không phải ở tộc người nào cũng tồn tại hình thức thờ cúng tổ tiên. Có lẽ rõ rệt hơn cả là tục thờ Đảm (Phi Đảm) của người Thái, thờ tổ tiên ở các tộc Tày, Nùng, Mường, Hoa, Dao, Hmông… về cơ bản các hình thức thờ tổ tiên ở các tộc người giống nhau, tuy nhiên ở mỗi tộc người có sắc thái riêng. Thí dụ, thờ tổ tiên ở người Dao có khi đồng nhất với thủy tổ dân tộc là Bàn Hồ, thờ tổ tiên của người Mường cùng chung với thờ vua Ba Ví (tức thần núi Ba Vì – Sơn Tinh)… Hay điển hình hơn cả là tục thờ vua Hùng của người Việt, mà thực chất đó là sự phóng đại của tục thờ Tổ tiên của gia tộc, dòng họ trở thành thờ Quốc tổ của dân tộc.
     Một hình thức xa xưa về quan niệm huyết thống và là tín ngưỡng vật tổ (totemlsm) hiện còn tàn dư ở một số tộc người, nhất là các tộc nối ngôn ngữ Môn Khmer, như Khơmu, Mảng, Xinhmul… Các nhóm cùng huyết thống chọn một con vật, cây cỏ, đồ vật nào đó là biểu tượng vật tổ.